کتابچه برند (Brand Book) چیست؟ چگونه برند بوک اختصاصی طراحی کنیم؟

تقریباً هیچ برندی نیست که از فقدان انسجام در هویت و ارتباطاتش ضربه نخورده باشد! شاید آمار دقیقی وجود نداشته باشد؛ اما واقعیت این است که درصد بالایی از دوباره‌کاری‌ها، سوءتفاهم‌ها و کمپین‌های تبلیغاتی شکست‌خورده، از یک مشکل ساده ریشه می‌گیرند: برند به‌درستی تعریف و معرفی نشده است!

این‌جاست که کتابچه برند (Brand Book) یا همان گایدلاین برند (Brand Guideline) وارد عمل می‌شود. برند بوک مثل دفترچه راهنمای یک دستگاه است؛ با این تفاوت که به‌جای توضیح دکمه‌ها و قطعات، هویت، ارزش‌ها، لحن و عناصر بصری برند شما را توضیح می‌دهد. هر کسی که بخواهد با برندتان کار کند، از طراح گرافیک گرفته تا تیم فروش و حتی آژانس تبلیغاتی، باید این دفترچه را بشناسد تا پیام و تصویر برند شما همواره یکپارچه و قابل‌ تشخیص بماند.

در این مقاله، بررسی می‌کنیم که برند بوک چیست، چرا اهمیت دارد، چه بخش‌هایی باید در کتابچه برند باشد و چگونه می‌توانید یک برند بوک حرفه‌ای برای کسب‌وکار خود طراحی کنید. در کنار آن، به چند نمونه برند بوک موفق هم سر می‌زنیم تا مسیر برای‌تان شفاف‌تر شود.

با ما همراه باشید.

برند بوک چیست؟

به زبان ساده، برند بوک مثل DNA برند شماست. همه‌ چیز، از اصول پایه (مأموریت، چشم‌انداز، ارزش‌ها و لحن و صدای برند) گرفته تا هویت بصری (لوگو، رنگ‌ها، تایپوگرافی، آیکون‌ها و حتی الگوهای تصویری) در کتابچه برند شما ثبت می‌شود. بنابراین:

برند بوک مرجعی است که نشان می‌دهد برند شما چگونه باید دیده، شنیده و درک شود.

بهتر است بدانید که برند بوک تنها یک اسم ندارد؛ ممکن است با نام‌های دیگری مثل کتابچه برند، راهنمای برند، استایل گاید (Style Guide) یا Brand Manual نیز برخورد کنید. همۀ این‌ها به یک مفهوم اشاره دارند: سندی که هویت برند شما را از ابتدا تا انتها تعریف و مستند می‌کند.

اهمیت طراحی برند بوک چیست؟

هدف کسب‌وکارها از طراحی و دیزاین کتابچه راهنمای برند، ایجاد یکپارچگی و انسجام است. بدون برند بوک، هر تیمی ممکن است تکه‌ای از هویت برند را به سلیقۀ خودش پیاده کند؛ مثلاً یک طراح، رنگی متفاوت انتخاب کند؛ تیم محتوا لحن متفاوتی را به کار بگیرد؛ لوگو روی هر بستر به شکل‌های مختلفی نمایش داده شود و… نتیجۀ نهایی چنین موقعیتی، ایجاد چیزی شبیه به یک پازل تکه‌تکه خواهد بود، نه یک برند منسجم و باثبات!

در چنین شرایطی، برند بوک نقش ناجی کسب‌وکار را بازی می‌کند. با طراحی این راهنما، هم تیم‌های داخلی (مثل مارکتینگ و طراحی) و هم افراد بیرونی (مثل آژانس‌های تبلیغاتی یا فریلنسرها) دقیقاً می‌دانند که مرزها و خط قرمزهای برند کجاست و چطور باید پیام شما را به دیگران منتقل کنند.

کاربردهای طراحی کتابچه برند چیست؟

برند بوک در درجۀ اول، برای مشتریان نهایی کسب‌وکارتان نوشته نمی‌شود! مخاطب اصلی آن کارکنان، شرکای تجاری و همکارانی هستند که قرار است هر روز با برند شما کار کنند. وقتی این افراد از همان ابتدا بدانند که باید چه زبانی باید به کار ببرند، چه رنگ و فونتی انتخاب کنند و چه ارزش‌هایی را در ارتباطات خود پررنگ نگه دارند، دیگر خبری از برداشت‌های متناقض یا خروجی‌های پراکنده در کمپین‌های تبلیغاتی و آگاهی از برند شما نخواهد بود.

آگاهی از برند یا Brand Awareness یعنی مردم تا چه حد نام، لوگو یا ویژگی‌های یک برند را می‌شناسند و می‌توانند آن را از میان رقبا تشخیص دهند. این شناخت، اولین مرحله از مسیر تبدیل یک فرد عادی به مشتری است.

ارتباط برند بوک با مشتریان نهایی کسب‌وکار چیست؟

فکر نکنید که برند بوک هیچ‌وقت روی میز مشتری قرار نمی‌گیرد! بعضی کسب‌وکارها، مخصوصاً آن‌هایی که مشارکت مشتریان برای‌شان حیاتی است (مثل شرکت‌های بازی‌سازی که به بازیکنان اجازۀ ساخت محتوا یا ماد (mod) را می‌دهند) برند بوک خود را عمومی می‌کنند. این کار باعث می‌شود مخاطبان حس کنند بخشی از برند هستند و همین موضوع، اشتیاق و وفاداری بیشتری به‌وجود می‌آورد!

طراحی یک برند بوک قوی به شما کمک می‌کند داستان برندتان را کامل‌ و واضح تعریف کنید. این سند در استراتژی‌های بازاریابی و فرآیندهای دیگری مثل فروش و توسعۀ کسب‌وکار برای شما کاربرد دارد.

در واقع، هر جا که لازم باشد تصویری یکپارچه و شخصی از برندتان ارائه دهید، برند بوک بهترین ابزار شماست.

اجزای کلیدی برند بوک کدام اند؟

برند بوک مثل یک راهنمای گردشگری برای شهری توریستی است؛ نه لازم است همه‌ی جزئیات دنیا را در آن بنویسید، نه باید آن را خلاصه و سرسری گرفت. ساختار و محتوای نهایی کتابچه برند به نیازهای سازمان شما بستگی دارد.

با این حال، بیشتر برند بوک‌ها حول چند ستون اصلی ساخته می‌شوند که هویت برند را شکل می‌دهند.

بیایید به مهم‌ترین اجزای هویت برند در کتابچه راهنمای کسب‌وکار نگاهی بیندازیم:

بخش اول برند بوک: معرفی برند

شروع برند بوک همیشه با معرفی است. در این بخش باید مأموریت، چشم‌انداز و ارزش‌های اصلی برند خود را شفاف کنید. در واقع، این فصل به مخاطب (چه کارمند شما باشد، چه شریک تجاری) می‌گوید که برند شما قرار است در آینده به کدام سمت برود و در حال حاضر، چه مسیری را طی می‌کند.

بخش دوم برند بوک: تعیین صدای برند و لحن ارتباطی کسب‌وکار با مشتریان

اگر برند شما یک شخصیت انسانی داشت، چطور رفتار می‌کرد؟ جدی و رسمی؟ دوستانه و صمیمی؟ پاسخ به این سؤال، مبنای تشکیل صدای برند است.

حتماً بخوانید: قیف فروش چیست؟ | راهنمای جامع مراحل و نحوه طراحی Sales Funnel

پس از یافتن صدای برند، باید تکلیف لحن کسب‌وکارتان را روشن کنید؛ یعنی چه کلماتی مجاز یا ممنوع هستند؟ چه احساسی باید منتقل شود؟ چگونه می‌توان با زبانی یک‌دست و یک‌پارچه، با مشتریان برند صحبت کرد؟ و از این قبیل موارد.

بخش سوم برند بوک: معرفی مخاطبان هدف

هیچ برندی برای همه ساخته نمی‌شود. در این بخش، توضیح دهید مشتری ایده‌آل شما چه کسی است، چه ویژگی‌هایی دارد و چه مسائلی برایش مهم است؛ زیرا شناخت مخاطب، کلید ساخت پیام‌های مؤثر و جلب اعتماد است.

بخش چهارم برند بوک: هویت بصری

این بخش همان جایی است که یکپارچگی برند شما به چشم می‌آید. از لحاظ بصری، این بخش از برند بوک مهم‌ترین قسمت کتابچه کسب‌وکار شما است.

فصل هویت بصری در برند بوک، از بخش‌های زیر تشکیل شده است:

1. لوگوی برند

لوگو و قوانین استفاده از آن مانند ابعاد، رنگ، فضاهای مجاز و ممنوع را در برند بوک قرار دهید.

برند بوک گوگل نشان می‌دهد که لوگوی این برند از چه رنگ‌ها و اشکالی ساخته شده است. همچنین، گوگل توضیح می‌دهد که هنگام استفاده از لوگوی آن، باید فواصل اطراف حروف و المان‌ها را دقیق نگه دارید.

2. پالت رنگی برند

در این بخش، پالت رنگی مخصوص کسب‌وکارتان را که شامل رنگ‌های اصلی و فرعی به‌همراه کد دقیق‌شان است، قرار دهید.

Mailchimp در برند بوک خود رنگ‌‍‌های برند و کد هر یک را قرار داده است.

3. تایپوگرافی برند

 انتخاب فونت‌ها و محل کاربردشان در رسانه‌های مختلف یا تایپوگرافی برند را در بخش بعدی کتابچه برند خود قرار دهید.

برند FedEx فونت‌های مورد استفاده در موقعیت‌ها و کاربردهای مختلف را در کتابچه راهنمای برند خود قرار داده است.

4. محتوای چندرسانه‌ای (اختیاری)

اگر ویدیو یا تصویر بخش مهمی از استراتژی بازاریابی کسب‌وکار شماست، لازم است دستورالعمل‌های مشخصی در برند بوک داشته باشید. برای مثال، می‌توانید موسیقی، زیرنویس‌های خاص، سبک تصویرسازی خودتان یا عکاسی حرفه‌ای به سبک برندتان را در کتابچه راهنما قرار دهید.

برند کتابراه از عناصر گرافیکی خاصی در کمپین‌های اینستاگرام خود استفاده می‌کند؛ بنابراین لازم است جزئیات ویژگی‌های ویدیوها، تصاویر و موسیقی و صدای ضبط‌شده روی ویدیوها را در برند بوک خود قرار دهد.

این جزئیات باعث می‌شوند خروجی‌های تیم‌های مختلف کسب‌وکارتان همیشه یکپارچه و متوازن باشد.

بخش پنجم برند بوک: دستورالعمل‌های زبانی و داستان‌گویی

یک برند بوک حرفه‌ای فقط روی رنگ و لوگو متمرکز نیست؛ بلکه به شما می‌گوید چطور حرف بزنید، چه کلماتی را استفاده یا حذف کرده و حتی چه داستانی را در روایت برندتان پررنگ‌تر از بقیه طراحی کنید.

این دستورالعمل‌ها برای تیم فروش، روابط عمومی و حتی خدمات مشتری، در کنار تیم بازاریابی، کاربردی هستند.

حتماً بخوانید: هزینه گواهینامه رانندگی در سال 1404 [هزینه انواع گواهینامه در ایران]

در نهایت، هر برندی ساختار کتابچه برند را بسته به نیاز خودش کم‌وزیاد کرده و تغییر می‌دهد؛ اما مهم این است که برند بوک به سندی تبدیل شود که همۀ تیم‌ها با رجوع به آن، یک زبان و یک تصویر واحد از برند ارائه دهند!

چگونه برند بوک بسازیم؟ | راهنمای گام‌به‌گام

طراحی یک برند بوک حرفه‌ای، تنها به معنای جمع‌آوری چند المان گرافیکی نیست. این کار فرایندی مرحله‌به‌مرحله است که باید با هماهنگی تیم‌های مختلف و تصمیم‌گیری‌ دقیق انجام شود.

در ادامه، مراحل اصلی طراحی برند بوک را بررسی می‌کنیم:

مرحلۀ اول: هماهنگی با تیم‌ها و آماده‌سازی پیش‌نویس برند بوک

قبل از شروع طراحی، لازم است جلساتی با تیم‌های گرافیک، محصول، محتوا و توسعه برگزار کنید. هدف این جلسات رسیدن به اجماع روی ارزش‌ها، هویت برند و نحوۀ روایت آن است.

خروجی این جلسات باید یک پیش‌نویس منسجم از کتابچه راهنمای برند باشد که مسیر طراحی Brandbook نهایی را مشخص می‌کند.

مرحلۀ دوم: انتخاب روش طراحی کتابچه برند

برای ساخت برند بوک اختصاصی کسب‌وکارتان، دو راه پیش رو دارید:

1. استفاده از تیم طراحی داخلی

اگر در سازمان خود طراح گرافیک، تیم بازاریابی و تولید محتوا دارید، بهتر است پروژۀ ساخت برند بوک را درون‌سازمانی پیش ببرید. این کار انعطاف‌پذیری بیشتری به شما می‌دهد و باعث می‌شود هویت برند بهتر منتقل شود.

2. برون‌سپاری طراحی برند بوک

اگر تیم داخلی ندارید یا به‌دنبال نتیجه‌ای سریع‌ و حرفه‌ای‌ هستید، طراحی برند بوک را به شرکت‌های دیجیتال مارکتینگ یا استودیوهای طراحی بسپارید. این گزینه معمولاً بازخورد تخصصی‌تر و صرفه‌جویی در زمان را برای شما به‌همراه دارد.

مرحلۀ سوم: طراحی و تدوین نهایی کتابچه راهنمای برند

در این مرحله، تیم گرافیک یا شرکت برون‌سپار با استفاده از پیش‌نویس تهیه‌شده، نسخۀ نهایی برند بوک را طراحی می‌کند. جزئیاتی مثل لوگو، پالت رنگی، تایپوگرافی، دستورالعمل‌های زبانی و داستان‌گویی برند، در این نسخه جای می‌گیرند.

مرحلۀ چهارم: انتشار برند بوک

پس از نهایی‌شدن طراحی، باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید برند بوک را چطور منتشر کنید. برای مثال، می‌توانید:

1. برند بوک را در وب‌سایت رسمی منتشر کنید

اگر سازمان بزرگی دارید و با شرکای تجاری متعددی همکاری می‌کنید، انتشار آنلاین در وب‌سایت رسمی کمپانی‌تان بهترین انتخاب است.

کتابچه برند دیجی‌کالا دارای اطلاعات لازم برای همکاران، شرکا و… دربارۀ هویت بصری برند است. دیجی‌کالا فایل قابل دانلود آن را در وب‌سایت خود منتشر کرده است.

2. فایل برند بوک را برای افراد مرتبط بفرستید

اگر کسب‌وکار کوچک‌تری دارید و برند بوک فقط برای اعضای تیم‌ها یا فریلنسرهای کسب‌وکارتان کاربرد دارد، نسخۀ PDF کافی خواهد بود. می‌توانید آن را برای افراد مربوطه ارسال کنید یا نسخۀ فیزیکی را در اختیارشان قرار دهید.

چک‌لیست طراحی برند بوک

برای این‌که در عمل بتوانید برند بوک اختصاصی خود را تدوین کنید، مرور یک چک‌لیست خلاصه و کاربردی به شما کمک می‌کند که چیزی از قلم نیفتد:

طراحی برند بوک چقدر هزینه دارد؟

هزینۀ طراحی برند بوک متغیر است و به عوامل زیر بستگی دارد:

• تعداد صفحات و جزئیات: هرچه اطلاعات شما جزئی‌تر باشند، هزینۀ ساخت برند بوک نیز بالاتر می‌رود.
• نیاز به طراحی هویت بصری جدید: اگر لوگو، آیکون‌ها و پالت رنگی آماده ندارید، هزینه بیشتر خواهد شد.

بنابراین، بهتر است پیش از برون‌سپاری طراحی کتابچه برند یا شروع طراحی درون‌سازمانی، این اطلاعات را به‌طور دقیق، در اختیار طراحان و مسئولین قرار دهید تا از برآورد هزینۀ نهایی مطلع شوید.

نکات مهم در تدوین برند بوک چیست؟

یک برند بوک زمانی کارآمد است که به‌جای پیچیدگی‌های غیرضروری، راهنمایی شفاف و عملی به تیم شما ارائه دهد. در تدوین این سند، رعایت چند نکتۀ کلیدی اثربخشی را چند برابر می‌کند:

حتماً بخوانید: نحوه گرفتن درگاه پرداخت اینترنتی | راهنمای کامل دریافت درگاه پرداخت برای کسب‌وکارهای ایرانی

برند بوک نباید پر از پاراگراف‌های طولانی و مبهم باشد. مستقیم سراغ اصل مطلب بروید و از تصاویر و آیکن‌ها برای بهبود خوانایی کتابچه استفاده کنید.

اشتباهات رایج در ساخت برند بوک کدام‌اند؟

همان‌طور که رعایت نکات درست، برند بوک را به یک ابزار قدرتمند برای معرفی کسب‌وکارتان تبدیل می‌کند، اشتباهات رایج نیز ممکن است کارکرد آن را به‌شدت کاهش دهند. برخی از این خطاها عبارت‌اند از:

1. کپی‌برداری از برندهای دیگر: هر برند هویت منحصربه‌فرد خود را دارد. تقلید کورکورانه از برندهای مطرح، اعتبار برند شما را کاهش داده و باعث سردرگمی مخاطب می‌شود.
2. تمرکز بیش از حد روی ظاهر: هویت بصری مهم است، اما برند بوک نباید فقط به لوگو و رنگ محدود شود. بی‌توجهی به ارزش‌ها، مأموریت و لحن برند، باعث می‌شود سند شما ناقص و سطحی باشد.
3. نبود دستورالعمل واضح برای لحن و محتوا: یکی از پرکاربردترین بخش‌های برند بوک، دستورالعمل زبانی است. اگر مشخص نکنید برند شما چطور باید با مخاطبان صحبت کند، هر تیم به‌طور جداگانه عمل خواهد کرد و یکپارچگی برند از بین می‌رود.
4. غیرفعال ماندن پس از تدوین: برند بوک یک پروژۀ یک‌باره نیست. اگر پس از نگارش در کشو بایگانی شده و به‌روزرسانی نشود، عملاً بی‌استفاده خواهد بود! برند پویا است و دستورالعمل‌های آن نیز باید پویا بماند!

کلام آخر: برند بوک بیش از یک کتابچۀ ساده است!

برند بوک همان ابزاری است که انسجام برند شما را در تمام مسیر رشد و توسعه تضمین می‌کند! اگر برند بوک نداشته باشید، هر بخش سازمانی به‌دلخواه خودش عمل کرده و نتیجه، چیزی جز یک تصویر پراکنده و نامنسجم از برند نخواهد بود؛ اما با تدوین یک کتابچه برند دقیق، همۀ تیم‌ها و همکاران در یک مسیر واحد حرکت می‌کنند و برند شما در ذهن مشتریان، شفاف، یکپارچه و قابل‌اعتماد شکل می‌گیرد.

در نهایت، برند بوک به طراحی کمپین‌ها و بازاریابی و تبلیغات شما کمک کرده و ستون اصلی هویت برند شما را می‌سازد.

پس منتظر چه هستید؟ همین حالا نوشتن کتابچه برندتان را آغاز کنید! اگر سؤالی در این باره داشتید، از طریق بخش نظرات با ما در ارتباط باشید.