بخش‌بندی بازار چیست؟ از مفاهیم اولیه تا پیاده‌سازی Market Segmentation

امروزه بازاریاب‌ها با حجم زیادی از داده‌ها روبه‌رو هستند، اما پیدا کردن راهی برای درک نیازهای متنوع مشتریان کار ساده‌ای نیست. آیا شما هم از گشتن بین اطلاعات پراکنده و وقت‌گیر بودن ساماندهی داده‌ها خسته شده‌اید؟ بخش‌بندی بازار راه‌حل این ماجراست. وقتی بازار را به گروه‌های کوچک‌تری بر اساس ویژگی‌های مشترک تقسیم می‌کنید، شناخت مخاطب هدف آسان‌تر و ارتباط موثرتر می‌شود. سپس با تحلیل داده‌ها و رفتار مشتریان، می‌توانید پیام‌های شخصی‌سازی‌شده و دقیق‌تری ارائه دهید. در این مقاله توضیح می‌دهیم که منظور از بخش‌بندی بازار چیست، چه انواعی دارد و چطور می‌توانید آن را اجرا کنید. از شما دعوت می‌کنیم مطالعه مطلب پیش رویتان را از دست ندهید.

بازار بخش‌بندی شده چیست؟ تقسیم هوشمندانه برای هدف‌گیری دقیق‌تر

بخش‌بندی بازار یا Market Segmentation به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن، بازار هدف به گروه‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شود؛ گروه‌هایی که در ویژگی‌هایی مثل سن، درآمد، علایق، سبک زندگی، موقعیت جغرافیایی یا حتی رفتار خرید، نقاط مشترک دارند.

درک درست از این بخش‌ها به شما کمک می‌کند تا محصولات، استراتژی فروش و شیوه‌های بازاریابی خود را دقیق‌تر تنظیم کنید. مثلا پیشنهاد یک محصول به زنان خانه‌دار در مقایسه با مردان جوان شاغل، طبیعتا باید متفاوت باشد. همین موضوع در مورد گروه‌هایی با درآمد بالا یا پایین هم صادق است. شناخت این گروه‌ها نه‌تنها در توسعه محصول نقش دارد، بلکه می‌تواند مسیر تبلیغات و فروش را هم بهینه کند. در واقع پایه‌ریزی صحیح برای انتخاب بازار هدف در بازاریابی دقیقا از همین‌جا شروع می‌شود.

انواع بخش‌‌بندی بازار: شناخت دسته‌بندی‌های کلیدی مشتریان

بخش‌بندی بازار، یعنی تقسیم یک بازار گسترده به گروه‌هایی کوچک‌تر از مشتریانی که نیازها، ویژگی‌ها یا رفتارهای مشابهی دارند. این کار کمک می‌کند تا بهتر درک کنیم با چه نوع مخاطبی سروکار داریم و چطور باید با او ارتباط برقرار کنیم. به‌طور کلی چهار نوع اصلی از بخش‌بندی بازار وجود دارد که هر کدام از زاویه خاصی به تفکیک مخاطب نگاه می‌کنند. در ادامه این انواع را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم تا ببینیم چطور می‌توان با کمک آن‌ها، اصول بازاریابی داده محور را در عمل پیاده‌سازی کرد.

1. بخش‌بندی جغرافیایی: هدف‌گیری بر اساس موقعیت مکانی مشتریان

در بخش‌بندی جغرافیایی، مشتریان بر اساس موقعیت مکانی‌شان دسته‌بندی می‌شوند. این موقعیت می‌تواند شامل کشور، شهر، اقلیم یا حتی ناحیه‌ای خاص در یک شهر بزرگ باشد. برای مثال یک فست‌فود زنجیره‌ای ممکن است منوی خود را بسته به ذائقه محلی تغییر دهد. در مناطقی که غذاهای تند محبوب هستند، افزودن گزینه‌های تند به منو تصمیم هوشمندانه‌ای به‌نظر می‌رسد.

نیاز، ترجیح و حتی سبک زندگی افراد، بسته به شرایط اقلیمی و جغرافیایی متفاوت است. بنابراین اگر بدانید مخاطب شما دقیقا در کجا قرار دارد، راحت‌تر می‌توانید تصمیم بگیرید که برند خود را در کدام مناطق تبلیغ کنید یا توسعه دهید. این موضوع کیفیت تجربه مشتری را هم به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.

2. بخش‌بندی جمعیت‌شناختی: شناخت مشتری از دریچه سن، درآمد و سبک زندگی

یکی از رایج‌ترین انواع بخش‌بندی بازار، بخش‌بندی جمعیت‌شناختی است. در این روش، بازار بر اساس متغیرهایی مانند سن، جنسیت، ملیت، میزان تحصیلات، شغل، درآمد، اندازه خانواده و سایر مشخصات فردی تقسیم می‌شود. برای نمونه برندی که خودروهای لوکس تولید می‌کند، احتمالا تبلیغات خود را به سمت افراد با درآمد بالا، سن بالاتر یا جایگاه شغلی خاصی هدف‌گیری می‌کند. چرا؟ چون این افراد بیشتر احتمال دارد که به چنین محصولاتی علاقه‌مند بوده و توان خرید آن را داشته باشند.

این نوع بخش‌بندی به بازاریاب‌ها کمک می‌کند تا بفهمند مشتریان چگونه از محصولات استفاده می‌کنند و چقدر حاضرند برای آن‌ها هزینه کنند. در نتیجه اجرای کمپین‌های تبلیغات ارزان ولی هدفمند، بسیار موثرتر خواهد بود.

3. بخش‌بندی روان‌شناختی: وقتی سبک زندگی و نگرش تعیین‌کننده است

در بخش‌بندی روان‌شناختی، مشتریان بر اساس سبک زندگی، علایق، باورها، نگرش‌ها و رفتارشان گروه‌بندی می‌شوند. برخلاف بخش‌بندی جمعیت‌شناختی که بیشتر روی اطلاعات آماری تمرکز دارد، این مدل روی دنیای درونی و شخصیت مخاطب تمرکز می‌کند.

برای مثال یک برند فعال در حوزه تناسب اندام ممکن است تبلیغات خود را به سمت افرادی بفرستد که به زندگی سالم علاقه‌مندند، به سلامت جسمی خود اهمیت می‌دهند و سبک زندگی فعالی دارند. این مخاطبان ممکن است در ظاهر متفاوت باشند، اما نگرش و ارزش‌های مشابهی دارند.

برای دستیابی به این نوع اطلاعات، می‌توان از روش‌های تحقیق بازار مثل مصاحبه، پرسش‌نامه، گروه‌های متمرکز یا مطالعه موردی استفاده کرد. نتایج این تحقیقات می‌تواند حتی برای درک پرسش شاخص NPS چیست و تحلیل وفاداری مشتریان هم کاربرد داشته باشد.

4. بخش‌بندی رفتاری: تحلیل رفتار مشتری برای بازاریابی هوشمندانه

بخش‌بندی رفتاری به بررسی الگوهای رفتاری مشتریان در فرآیند تصمیم‌گیری و خرید می‌پردازد. در این روش، توجه به واکنش‌ها، عادت‌ها و نحوه تعامل مشتری با برند اهمیت دارد. مثلا یک فروشگاه اینترنتی می‌تواند مشتریان وفاداری که به‌طور مرتب خرید می‌کنند را با تخفیف‌های ویژه هدف بگیرد یا براساس سوابق خرید قبلی، پیشنهادهایی شخصی‌سازی‌شده ارائه دهد. این اطلاعات نشان می‌دهد که مشتری چگونه با برند تعامل دارد، چقدر از آن آگاه است و تا چه حد به آن اعتماد دارد.

داده‌های رفتاری معمولا مشابه داده‌های روان‌شناختی و از طریق نظرسنجی‌ها، بررسی رفتار در وب‌سایت یا تعاملات در شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری می‌شوند. این اطلاعات به بازاریاب‌ها کمک می‌کند تا رویکرد دقیق‌تری در بازاریابی بین المللی یا حتی بازارهای محلی اتخاذ کنند.

اهداف بخش‌بندی بازار؛ چرا باید بازار را دسته‌بندی کنیم؟

هر کسب‌وکار برای بخش‌بندی بازار خود اهداف مشخصی دارد؛ اهدافی که در تمام بخش‌های استراتژی بازاریابی تاثیر می‌گذارند. در ادامه به مهم‌ترین این اهداف اشاره می‌کنیم:

• محصول: یکی از اهداف اصلی بخش‌بندی، توسعه محصولاتی است که واقعا با نیازهای مخاطب هدف سازگار باشند. وقتی بدانید هر گروه از مشتریان چه چیزی می‌خواهد، می‌توانید امکانات دقیق‌تری به محصول اضافه کرده و در عین حال هزینه‌های اضافی را حذف کنید.
• قیمت‌گذاری: تعیین قیمت مناسب نیز از دیگر اهداف بخش‌بندی بازار است. با شناخت بهتر مخاطب، می‌توان مشخص کرد که چه گروهی حاضر است برای محصول یا خدمات شما هزینه کند و چقدر.
• تبلیغات و ترویج: تقسیم‌بندی دقیق بازار به شما این امکان را می‌دهد که استراتژی‌های تبلیغاتی خود را متناسب با هر گروه طراحی کنید. مثلا یک پیام تبلیغاتی ممکن است برای یک گروه کاملا جذاب باشد، ولی برای گروه دیگر هیچ تاثیری نداشته باشد.
• نحوه عرضه: در نهایت بخش‌بندی به شما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرید که چگونه محصول یا خدمت را به هر گروه عرضه کنید تا برای آن‌ها جذاب و کاربردی باشد. اینجاست که ابزارهایی مثل یک پنل اس ام اس حرفه‌ای نقش مهمی در ارسال پیام‌های شخصی‌سازی‌شده و به‌موقع ایفا می‌کنند.

استراتژی بخش‌بندی بازار: مسیر گام‌به‌گام برای رسیدن به مشتری هدف

استراتژی بخش‌بندی بازار یعنی داشتن یک برنامه مشخص برای تقسیم بازار به بخش‌های مختلف، بر اساس معیارهایی مثل ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، موقعیت جغرافیایی، سبک زندگی یا الگوهای رفتاری مشتریان. اجرای درست این استراتژی می‌تواند بازاریابی شما را متحول کند. در ادامه با مراحل کلیدی تدوین یک استراتژی موثر آشنا می‌شویم:

۱. تحقیق و شناخت بازار

اولین قدم، شناخت کامل بخش‌های مختلف بازار هدف است. باید بدانید مشتریان‌تان چه نیازهایی دارند، چه ترجیحاتی در خرید دارند و چه چیزی برای‌شان اهمیت دارد.

۲. تعیین معیارهای بخش‌بندی

در این مرحله، باید مشخص کنید که چه ویژگی‌هایی برای دسته‌بندی مشتریان مناسب‌تر است. ممکن است سن، جنسیت، درآمد و تحصیلات ملاک باشد یا عوامل عمیق‌تری مانند شخصیت، سبک زندگی و ارزش‌های فردی.

۳. اجرای بخش‌بندی بازار

حالا زمان تقسیم واقعی بازار است. بر اساس معیارهای انتخاب‌شده، مشتریان را به گروه‌های مشخصی تفکیک کنید. هر گروه باید مشخص، قابل‌اندازه‌گیری و از نظر تجاری ارزشمند باشد.

۴. طراحی استراتژی‌های بازاریابی هدفمند

برای هر بخش، برنامه بازاریابی جداگانه تعریف کنید. این می‌تواند شامل طراحی محصولات اختصاصی، اجرای کمپین‌های تبلیغاتی شخصی‌سازی‌شده، یا تغییر در قیمت‌گذاری باشد.

۵. ارزیابی عملکرد استراتژی بخش‌بندی

در نهایت باید عملکرد بخش‌های مختلف را ارزیابی کنید. آیا تقسیم‌بندی به نتایج دلخواه رسیده؟ آیا نیاز به بازنگری یا اصلاح وجود دارد؟ بررسی بازخورد مشتریان، تحلیل داده‌های فروش و رصد کمپین‌های بازاریابی از ابزارهای مهم در این مرحله هستند.

بخش‌‌بندی بازار را به فراز اس‌‌ام‌‌اس بسپارید!

همان‌طور که دیدیم، بخش‌بندی بازار یکی از موثرترین راهکارها برای هدف‌گیری دقیق مخاطبان، طراحی محصولات مناسب و اجرای کمپین‌های بازاریابی موفق است. اما پیاده‌سازی این رویکرد بدون ابزارهای درست و داده‌های قابل‌اعتماد، ممکن نیست.

فراز اس‌‌ام‌اس با ارائه بانک شماره‌های تفکیک‌شده بر اساس موقعیت جغرافیایی، صنف، جنسیت، سن و سایر معیارهای مهم، بستری را فراهم کرده است که شما بتوانید پیام‌های تبلیغاتی خود را به شکلی کاملا هدفمند ارسال کنید. در واقع، فراز این امکان را در اختیار شما قرار می‌دهد تا به‌جای صرف انرژی و زمان برای شناسایی مخاطبان، به یک بازار از پیش بخش‌بندی‌شده دسترسی داشته باشید.

اگر به دنبال اجرای کمپین‌های پیامکی موثر هستید که با حداقل هزینه، بیشترین بازدهی را داشته باشد، استفاده از سامانه پیامکی فراز می‌تواند نقطه شروع هوشمندانه‌ای برای شما باشد. ترکیب دانش بخش‌بندی بازار با قابلیت‌های حرفه‌ای پنل فراز، مسیر رسیدن به مشتریان واقعی را هموارتر می‌کند.