چرخه عمر محصول چیست؟ مراحل + تحلیل استراتژی ها

آیا می‌دانید موفقیت یا شکست یک محصول چطور تعیین می‌شود یا یک شرکت چطور تشخیص می‌دهد که زمان معرفی محصول جدید یا بهینه‌سازی محصول قدیمی رسیده است؟ شرکت‌ها با تدوین چرخه عمر محصول (Product life-cycle) و استفاده از اطلاعات کسب شده از طریق آن استراتژی آینده خود را تعیین می‌کنند؛ به‌این‌ترتیب به‌هیچ‌عنوان نباید تاثیر چرخه عمر یک محصول در برند را نادیده گرفت. اگر با مزایا و مراحل Product life-cycle آشنا نیستید، ما در این مقاله اطلاعاتی کافی به شما خواهیم داد که با کمک آن‌ها می‌توانید فروش محصولاتتان را افزایش دهید. 

تعریف PLC یا چرخه عمر محصول

دوره عمر محصول به مدت زمانی گفته می‌شود که یک محصول وارد بازار شده تا از قفسه‌ها خارج و به مشتری فروخته شود. این مفهوم توسط مدیران و متخصصان بازاریابی به‌عنوان عاملی در تصمیم‌گیری برای افزایش تبلیغات، کاهش قیمت، گسترش به بازارهای جدید یا طراحی مجدد بسته‌بندی در نظر گرفته می‌شود. فرآیند تدوین استراتژی روش‌های پشتیبانی و نگهداری مداوم از محصول، مدیریت چرخه عمر یک محصول نام دارد.

نحوه محاسبه چرخه عمر محصول (PLC)

چرخه عمر هر محصول بسته به میزان فروش، سود، نیاز و بازخورد مشتریان متفاوت است. نحوه محاسبه PLC  وابسته به شرایط، امکانات و منابع شرکت سازنده خواهد بود. یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای تخمین چرخه عمر محصولات، ترکیب تاریخ واقعی عرضه محصول به بازار با میزان تغییرات فروش محصول است. در این روش ابتدا باید آمار فروش (تعداد فروش، درآمد حاصل از فروش و میزان سود فروش) را جمع آوری کرده و با کمک آن، نمودار فروش محصول را ایجاد کنید. 

نمودار فروش نمایانگر تغییرات فروش در بازه زمانی خاص است. در ادامه این فرآیند، با تحلیل نمودار می‌توان مراحل چرخه عمر محصول را تشخیص داد. در نتیجه با مشاهده و تحلیل مراحل، محاسبه میانگین مدتی که محصول در هر مرحله از چرخه عمر قرار داشته و همچنین تدوین استراتژی‌های دوره عمر محصول امکان‌پذیر خواهد بود.

۴ مرحله چرخه عمر محصول کدام است؟

محصولات نیز مانند افراد چرخه زندگی دارند که که به آن PLC گفته می‌شود. چرخه عمر یک محصول به چهار مرحله تقسیم می‌شود: معرفی، رشد، بلوغ و زوال. یک محصول با معرفی ایده شکل می‌گیرد و در کسب و کار مدرن، تا زمانی که تحقیق و توسعه انجام نشود، بعید است که کار پیش برود. در ادامه ۴ مرحله PLC  را معرفی می‌کنیم:

۱. معرفی محصول (Introduction)؛ اولین برخورد مشتریان با محصول

یک شرکت باید سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در تبلیغات و کمپین بازاریابی متمرکز برای آگاه کردن مصرف‌کنندگان از محصول جدید و مزایای آن انجام دهد، به‌خصوص اگر مشخص نباشد که این کالا قرار است چه کاری برای مشتری انجام دهند. 

در مرحله معرفی، اغلب رقابت کمی برای یک محصول وجود دارد؛ زیرا رقبا هنوز با نقاط ضعف و قدرت محصول جدید آشنا نیستند. با این حال، شرکت‌ها هنوز اغلب در این مرحله از نظر مالی زیان ده هستند؛ زیرا میزان فروش کم است. این فروش کم ممکن است به‌دلیل سیاست‌های تبلیغاتی شرکت باشد تا از این طریق بتواند تعامل با مشتری را افزایش دهد. نظرسنجی از مشتریان با ارسال پیامک به افزایش تعامل با مشتری کمک می‌کند. در این مرحله استراتژی های چرخه عمر یک محصول مرتبط با فروش همچنان در حال ارزیابی شرایط بازار است.

۲. رشد محصول (Growth)؛ بهترین زمان اجرای تبلیغات و کمپین‌های بازاریابی

اگر مرحله عرضه محصول موفق باشد، محصول وارد مرحله رشد می‌شود. این موضوع در گرو افزایش تقاضا، افزایش تولید و گسترش شبکه پخش محصول است. مقدار زمان صرف شده در مرحله معرفی قبل از اینکه محصول یک شرکت رشد قوی را تجربه کند، بین صنایع و محصولات متفاوت است. در مرحله رشد، محصول بین مصرف‌کنندگان محبوب‌تر و متمایز‌تر از قبل می‌شود. اگر محصول با رقابت شدید روبه‌رو شود، ممکن است شرکت تولید‌کننده هزینه هنگفتی را صرف تبلیغات کند. اگر کسب و کار شما فروشگاه اینترنتی دارد، در این مرحله انجام تبلیغات ریتارگتینگ به‌منظور افزایش میزان فروش کار درستی خواهد بود. تبلیغات ریتارگتینگ به استراتژی‌های بازاریابی گفته می‌شود که مخاطبان سابق کسب‌وکار را تبدیل به مشتری می‌کند.

هدف از اجرای کمپین‌های بازاریابی، متمایز ساختن محصول از سایر محصولات به جای معرفی کالاها به بازار است. در مرحله رشد، شرکت تولیدکننده ممکن است محصول خود را براساس بازخورد دریافتی از مشتریان بهبود دهد. از نظر مالی، دوره رشد چرخه عمر یک محصول منجر‌به افزایش فروش و درآمد بیشتر می‌شود. همان‌طور که ارائه محصولات رقیب بیشتر می‌شود، رقابت افزایش می‌یابد و به‌طور‌بالقوه شرکت تولید‌کننده را مجبور می‌کند تا قیمت‌ها را کاهش دهد و حاشیه سود کمتری را برای خود در نظر بگیرد.

۳. بلوغ محصول (Maturity)؛ سودآورترین مرحله PLC

مرحله بلوغ سودآورترین مرحله چرخه عمر یک محصول است. در این مرحله هزینه‌های تولید و بازاریابی کاهش می‌یابد و با‌توجه‌به اشباع بازار از محصول، رقابت در این مرحله بیشتر از سایر مراحل و کاهش حاشیه سود نیز کمتر از سایر مراحل است. برخی از تحلیل‌گران مرحله بلوغ را مرحله‌‌ای از چرخه عمر محصولات می‌دانند که بیشترین سود را برای تولید‌کننده به همراه دارد. بسته به نوع کالا، یک شرکت ممکن است تصمیم بگیرد که چگونه در محصول خود نوآوری ایجاد کند یا راه‌های جدیدی را برای به دست آوردن جایگاه بزرگ‌تر در بازار معرفی کند. راه‌های جدید مستلزم دریافت بازخورد بیشتر از مشتریان و تحقیق در مورد نیازهای مصرفی مردم است. 

در مرحله بلوغ، شرکت‌های رقیب زمان کافی برای معرفی محصولات مشابه و بهبود یافته داشته‌اند و رقابت بین مشتریان معمولاً در بالاترین میزان قرار می‌گیرد. در این مرحله میزان فروش محصول تثبیت می‌شود و شرکت تولید‌کننده تلاش می‌کند محصول خود را تا زمانی که ممکن است در مرحله بلوغ نگه دارد. کاری که برای شرکت بسیار دشوار خواهد بود. در این مرحله ارسال متن تشکر از مشتری از طریق پیامک به جلب توجه او برای تداوم استفاده از برند شما کمک می‌کند.

۴. زوال محصول (Decline)؛ زمان معرفی محصول جدید

از آن‌جایی‌که یک محصول موفق باعث ایجاد رقابت در بازار می‌شود و شرکت‌های دیگر نیز از با تقلید از آن محصول مشابه و حتی بهتری را تولید می‌کنند ممکن است آن محصول سهم بازار را از دست بدهد و فروش آن کاهش یابد. فروش محصول به دلیل اشباع بازار و عرضه محصولات جایگزین، شروع به کم شدن می‌کند و شرکت ممکن است دیگر مایل به انجام تبلیغات و بازاریابی بیشتر برای این محصول نباشد، زیرا تجربه مشتری تا این لحظه شکل گرفته و مشتریان برند و محصول مورد‌نظرشان را انتخاب کرده‌اند. 

اگر یک محصول به‌طورکامل از چرخه تولید کنار گذاشته شود، شرکت تولیدکننده پشتیبانی از آن را نیز متوقف می‌کند و دیگر برای این محصول تبلیغات انجام نمی‌دهد. از طرف دیگر، ممکن است شرکت تصمیم بگیرد که محصول را با اعمال تغییراتی مجددا به بازار عرضه کند یا نسل جدیدی از آن را طراحی و تولید کند. اگر ارتقای محصول به اندازه کافی قابل‌توجه باشد، شرکت ممکن است با معرفی نسل جدید محصول به بازار، دوباره وارد PLC شود.

نقاط قوت و ضعف PLC چیست؟

دوره عمر محصول به بازاریابان و توسعه‌دهندگان کسب و کار این فرصت را می‌دهد که درک بهتری از نحوه تطابق هر محصول یا برند با سبد محصولات یک شرکت داشته باشند. این کار شرکت را قادر می‌سازد تا منابع خود را به سمت تولید محصولات پرطرفدار و پرفروش سوق دهد. به‌عنوان مثال، یک شرکت تصمیم می‌گیرد که عمده خط تولیدش را به محصولاتی که قرار است وارد مراحل معرفی یا رشد شوند اختصاص دهد. از طرف دیگر، ممکن است نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر هزینه نیروی کار روی مهندسان یا تکنسین‌های واحد خدمات مشتریان با بالغ شدن محصول داشته باشد. بهتر است برای بخش خدمات مشتریان پنل ارسال پیامک تهیه کنید تا بتوانند در مواقع لزوم و در زمان اجرای کمپین‌های تبلیغاتی، به مخاطبین هدف پیام تبلیغاتی دعوت به خرید ارسال کنند. 

مزیت اقتصادی چرخه عمر محصول برای شرکت‌ها

چرخه عمر یک محصول تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی دارد؛ زیرا نوآوری را ترویج می‌کند و از تداوم استفاده از محصولات قدیمی در مدت زمان بالا جلوگیری می‌کند. شرکت‌هایی که از چرخه عمر محصول استفاده می‌کنند محصولات ایمن تر، کارآمدتر، سریع‌تر و ارزان‌تری را تولید و روانه بازار می‌کنند؛ زیرا محصولات جدید با فناوری‌های جدیدتری تولید می‌شوند که باعث تولید محصولات باکیفیت‌تر و متناسب با نیاز روز شده و هزینه تولید آن‌ها نیز به نسبت، کمتر خواهد بود. 

معایب PLC برای کسب‌و‌کارهای غیر رقابتی

با وجود کاربرد مثبت دوره عمر محصول برای برنامه‌ریزی و تجزیه و تحلیل، این چرخه برای هر صنعتی مناسب نیست. به‌عنوان مثال، خطوط تولید نوشیدنی‌‌های محبوب در کارخانه را در نظر بگیرید؛ محصولات اولیه آن‌ها برای دهه‌ها در مرحله بلوغ بوده‌اند، در حالی که هیچ وقت به سمت ایجاد تحول بنیادی و دگرگون شدن محصول بعدی پیش نرفتند. چرخه عمر یک محصول همچنین ممکن است در صنایع دارای محدودیت‌های قانونی یا شرکت‌های انحصاری ناموفق باشد؛ زیرا نه نیاز آنچنانی به ایجاد تغییرات گسترده دارند و نه به دنبال گسترش مشتریان بین مردم هستند.

یکی دیگر از معایب PLC، منسوخ کردن برنامه‌ریزی آینده‌نگرانه است. هنگامی که یک محصول وارد مرحله بلوغ می‌شود، ممکن است یک شرکت وسوسه شود که برنامه‌ریزی برای تولید جایگزین آن را آغاز کند. این کار ممکن است حتی اگر محصول موجود هنوز مزایای بسیار و ماندگاری طولانی برای مشتریان داشته باشد از چرخه تولید کنار گذاشته شده و با محصول آزموده نشده دیگری جایگزین شود. برای تولیدکنندگانی که تمایل به معرفی محصولات جدید هر چند سال یکبار دارند، این مسئله ممکن است منجربه هدر رفتن محصول و استفاده ناکارآمد از منابع توسعه محصول شود.

زمان استفاده از چرخه عمر محصول؛ چه زمانی از PLC استفاده کنیم؟

استفاده از چرخه عمر محصولات برای همه شرکت‌ها به‌منظور بهبود راندمان بازاریابی و جایگزینی محصول مفید است. اگر شرکتی قصد تبلیغ محصول جدید را داشته یا برای قیمت‌گذاری محصول نیاز به یک استراتژی داشته باشد، باید از PLC استفاده کند. دوره عمر محصول برای تدوین استراتژی‌های بازاریابی و به تاخیر انداختن دوره زوال نیز توسط شرکت‌ها به کار گرفته می‌شود. 

برای اینکه کسب‌و‌کار شما دیرتر دچار دوره زوال شده یا سریع‌تر از این دوره عبور کنید، انجام تبلیغاتی مانند ارسال پیامک bts برای جذب مشتریان کار مفیدی خواهد بود. این تبلیغات از طریق دکل‌های مخابراتی به کاربران اپراتورها تا محدوده ۲۰ تا ۶۰ کیلومتری دکل ارسال می‌شود و در شهرهای تهران، تبریز، مشهد و چند شهر دیگر قابل‌انجام است. استفاده از این روش تبلیغاتی در کنار سایر روش‌های تبلیغاتی ذکر شده به کسب و کار شما رونق دوباره می‌بخشد.

PLC؛ مهم‌ترین ابزار سوددهی و تدوین استراتژی فروش شرکت‌ها

چرخه عمر محصول از زمانی که اولین محصول تولید شده تا به امروز توسط تولیدکنندگان پیاده سازی شده و به‌عنوان ابزار استراتژیک در تصمیم‌گیری‌ها و بهینه‌سازی عملکرد تجاری شرکت‌ها استفاده شده است. اکثر محصولات فروخته شده چرخه عمر را طی قرار می‌کنند؛ این چرخه شامل معرفی بازار، رشد، بلوغ و زوال است و ممکن است از محصولی به محصول دیگر یا صنعتی به صنعت دیگر متفاوت باشد. 

با این حال، PLC به یک شرکت نشان می‌دهد که چگونه از منابع خود به بهترین شکل ممکن استفاده کند، چشم‌انداز آینده محصول خود را بشناسد و برنامه‌ریزی استراتژیک برای ارائه محصولات جدید به بازار داشته باشد. در این مقاله همچنین درباره اهمیت انجام تبلیغات در چرخه‌های مختلف محصول نیز صحبت شد. داشتن پنل پیامکی و تلفن ابری به‌منظور ارتباط بیشتر با مشتری عموما باعث افزایش میزان فروش و رضایت مشتری از محصولات می‌شود. اگر شما درباره چرخه عمر محصولات اطلاعات بیشتری دارید آن را با ما و سایر همراهان به اشتراک بگذارید.